\“Pravilnik o malim količinama primarnih proizvoda koje služe za snabdevanje potrošača, području za obavljanje tih delatnosti, kao i odstupanja koja se odnose na male subjekte u poslovanju hranom životinjskog porekla\“, koji je stupio na snagu 1. januara 2018. godine, omogućuje malim proizvođačima da na legalan način proizvode i prodaju hranu životinjskog porekla na svom gazdinstvu, pijaci, dostavom na kućnu adresu kupca ili u maloprodajnim objektima.
Određene količine ovako proizvedene hrane se mogu plasirati na loklanom tržištu, odnosno teritoriji opštine u kojoj je registrovano gazdinstvo i na teritoriji susednih opština. Pravilnik lokalno tržište definiše \“kao područje prodaje na opštini i susednim opštinama u odnosu na mesto gazdinstva na kojima subjekt u poslovanju hranom može da stavlja hranu u promet, osim za male subjekte u poslovanju hranom za preradu sirovog mleka i mesa, ne uključujući živinu i lagomorfe, za koje je područje prodaje teritorija Republike Srbije\“.
Pravilnik je donelo Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, po ugledu na propise Evropske unije, sa ciljem da olakša proizvodnju u malim proizvodnim kapacitetima, odnosno smanji finansijska opterećenja i administrativne prepreke kroz odstupanje u pogledu izgradnje, uređenja i opremanja objekata.
Krajem prošle godine ministar Branislav Nedimović je najavio da će merama ruralnog razvoja za 2018. godinu, sa najmanje 50% vrednosti ulaganja, biti subvencionisana nabavka opreme za objekte malih proizvođača, a podsticaji su planirani i za adaptaciju ili izgradnju objekata.
Odgovornost i kontrola na proizvođačima
Proizvođač može biti \“pravno lice ili preduzetnik koji drži ili uzgaja životinje, proizvodi, direktno prodaje ili isporučuje primarne proizvode u količinama propisanim u skladu sa pravilnikom\“, odnosno \“fizičko lice koje proizvodi sirovo mleko i proizvode od sirovog mleka u domaćinstvu, u skladu sa zakonom kojim se uređuje veterinarstvo\“.
Prema pravilniku mali proizvođači mogu nedeljno proizvesti i ponuditi na prodaju do 200 litara mleka, 200 kilograma prerađevina od sirovog mleka, 500 jaja, 100 komada živine i 100 kilograma mesnih prerađevina.
Proizvođač, odnosno mali subjekt u poslovanju hranom, \“odgovoran je za bezbednost i kvalitet hrane koju proizvodi i stavlja u promet na način da ispunjava veterinarsko-sanitarne, odnosno opšte i posebne uslove higijene hrane u skladu sa zakonom i pravilnikom\“.
Proizvođač je dužan i da obezbedi uzimanje najmanje dva uzorka godišnje ili kada je to primereno, jednom u proizvodnoj sezoni, pod uslovom da bezbednost proizvoda nije ugrožena.
U slučaju pozitivnog nalaza, uzorkovanje i ispitivanje se mora ponavljati se do dobijanja negativnog rezultata.
Opremanje objekata, oprema i alati
Malom subjektu u poslovanju hranom koji primenjuje tradicionalne metode dozvoljena su odstupanja pri izgradnji, uređenju i opremanju objekata u poslovanju hranom, kao i odstupanja od opštih i posebnih uslova higijene hrane životinjskog porekla, u skladu sa zakonom, kaže se u pravilnku.
Odstupanja su moguća u pogledu izgradnje, rasporeda i veličine prostorija; materijala i površine podova, zidova, plafona, prozora i vrata; alata, pribora i opreme za proizvodnju; pribora i opreme za pranje, čišćenje i dezinfekciju i držanja pribora i opreme za pranje, čišćenje i dezinfekciju.
U praksi to znači da objekti za proizvodnju mogu da imaju zidove, plafone i vrata od prirodnih materijala, koji nisu glatki, nepropusni, neupijajući ili otporni na koroziju, uključujući i prirodne geološke zidove, plafone i podove.
Pravilnik je predvideo olakšice i za alate, pribor i opremu, te ne moraju biti izrađeni od glatkog, lako perivog materijala otpornog na koroziju, kao što su drvo, kamen i drugi materijali koji se tradicionalno koriste u proizvodnji, zrenju, sušenju i skladištenju proizvoda.
Međutim, alat, pribor i oprema moraju se redovno održavati, čistiti i po potrebi dezinfikovati kako bi se sprečila opasnost od kontaminacije hrane. Pravilnik kaže da \“mere i učestalost čišćenja i dezinfekcije prostorije mogu da se prilagode proizvodnim aktivnostima, uzimajući u obzir njihovu specifičnu ambijentalnu floru, pod uslovom da se postižu ciljevi u skladu sa zakonom kojim se uređuje bezbednosti hrane\“.